Aquariumhouden voor beginners.

Dit artikel is een aanzet voor beginnende aquarianen om meer te leren over de moeilijke beginfase van het aquarium houden.

1)Intro

Vaak is het begin ongeveer zo: na kort of lang overleg is besloten tot de aanschaf van een aquarium. Men gaat naar een dierenwinkel zoekt daar een in het budget passend bakje uit. De verkoper adviseert vervolgens een bodem, al dan niet met voedingstoffen, plantjes, en gelijk, of na een paar weken wat visjes: “Doe die maar en die rode kan die er ook bij, en zo’n gele en zo’n blauwe.�
Thuisgekomen worden de zakjes met vissen in de bak gelegd “om op temperatuur te komen� en vervolgens leeggekiept in de bak.
Na een paar dagen zijn er enkele visjes dood of hangen helemaal zwart of met witte stippen in een hoek. De planten zijn aan het sterven en groeien nauwelijks. Daarnaast is er een vis die alle anderen achterna zit. Met wat water gaat de aquariaan naar de winkel. Hier wordt het onderzocht en vervolgens is er van alles mis met het water. Allerlei middelen worden geadviseerd, maar tevens gaan er wat nieuwe visjes en planten mee.
Na enkele weken zijn er nog meer vissen dood en groeit er maar een plantje tussen de dikke lagen algen.
Dan besluit de eigenaar dat die vissen toch niks zijn ( evt. na nog een ronde lang de dierenwinkel), het bakje gaat leeg en naar zolder. K*thobby!

Geloof me! Dit soort verhalen zie je op de diverse fora regelmatig langskomen. Zelfs ik ben begonnen met en zuilaquarium met wat guppen, black mollies en neon’s. Na witte stip en algproblemen stond ook dit bakje op zolder.

Door net op het goede moment in contact te komen met een ervaren aquariaan ben ik toch nog “gered�voor de hobby en heb ik sinds jaar en dag veel plezier hieraan

Dat contact is tegenwoordig veel eenvoudiger via het internet. De aquariumverenigingen van oudsher worden meer en meer verdrongen door internetfora waar kennis aanwezig is en gedeeld kan worden. MAAR PAS OP!. Via het internet wordt ook zeer veel ONZIN verkondigd. Het grote nadeel van het net is dat je niet weet met wie je praat. Ik heb wat aan onzinnig advies langs zien komen, evenveel als in dierenwinkels en zelfs nog meer. In de oude aquariumvereniging was er vaak ervaring aanwezig, waardoor uit de eerste hand kennis werd doorgegeven. Deze kennis werd van jaar tot jaar beter omdat deze in de vereniging rondging en steeds weer up-to-date gehouden werd. Op het internet wordt veel “nageaapt en nagepraat� zonder dat dat altijd waar is of gecontroleerd wordt. Tevens is informatie uit de ene regio niet altijd te vertalen naar een andere regio: bijv: als een plant het bij een persoon het goed deed, deed deze plant het bij anderen in die regio ( zelfde kraanwater) ook goed. Als tegenwoordig een plant het goed doet bij Jantje in noordoost Groningen wil dat nog niet zeggen dat die het ook goed doet bij Pietje in zuidwest Zeeland, terwijl die op hetzelfde forum verblijft.

Natuurlijk zijn er ook dierenwinkels waar het beter gaat, maar dan is de “aanschaffingsdrang� van de nieuwe aquariaan soms de reden om ondoordachte dingen te doen, zeker omdat er vaak onvoldoende voorgelicht personeel staat, vaak (goedkoop) jong en regelmatig wisselend.
Daarnaast worden in de handel dingen verkocht die in aanleg al niet goed in elkaar zitten, maar die wel handel betekenen. Bijv. die “aquariumschilderijen� waar 1 liter water inzit en dan een gup of zelfs Betta in zou kunnen, die je aan de muur kan hangen.
Helaas is het nou eenmaal zo dat niet iedereen de zin ziet van het voorbereiden van een aankoop door eerst te lezen en informatie te verzamelen. Dat geld niet alleen voor aquaria maar ook voor honden, katten, vogels, knaagdieren en reptielen. De asielen zitten vol met overhaast aangeschafte dieren

Voor dit artikel gaan we ervanuit dat we te maken hebben met een aquariaan die zijn eerste aanschaf heeft gedaan en door problemen op het internet nu oplossingen aan het zoeken is.
ER ZIJN GEEN MAKKELIJKE OPLOSSINGEN!!.
Aquarium houden is een hobby die te maken heeft met GEDULD. Geduld om af te wachten tot de situatie verbeterd, geduld om voor je bak te zitten en te genieten, geduld tot de planten gegroeid zijn, geduld tot je filter goed draait, geduld tot de eieren uitkomen, geduld tot het licht aan is, geduld tot het water helder is, kortom geduld!




2) Het aquarium.

· De bak zelf.
Als eerste geldt: hoe groter hoe makkelijker. Althans tot een 350 liter.
Er zijn verschillende soorten aquaria naar vorm te benoemen. De gemiddelde aquariaan heeft een bak die langer dan hoog is (lengte x breedte x hoogte= bijv. 60x30x30, 100x40x40 of 150x50x50). Doordat er met volglasbakken (aquaria gemaakt van aan 5 zijden gelijmd glas) van alles gemaakt kan worden, zien we tegenwoordig vaker afwijkende maten. Zuilvormige bakken hebben als probleem dat er weinig wateroppervlak is waardoor de gasuitwisseling, die normaal plaats vind aan het vlak tussen water en lucht, bemoeilijkt wordt. Kubusvormige bakken kunnen prima functioneren maar vragen vaak speciale verlichting.
Het voordeel van een langwerpige bak is dat deze een groot “kijkoppervlak�heeft en tevens een groot “verlichtingsoppervlak� aangezien dit tegenwoordig meestal gebeurd met TL-verlichting.
Er zijn vele kant- en klare bakken te koop, o.a. Juwel aquaria worden veel verkocht.
Hoewel dit prima bakken zijn, zijn er toch wat opmerkingen over te maken.
Eerst als algemene opmerking: vaak zijn er prima tweedehands aquaria te koop, vaak voor een fractie van de nieuwprijs. Zo kan je goedkoper uit zijn, of nog beter voor hetzelfde geld groter kopen. (In aquariumverenigingen kom je veel gebruikt maar goed spul tegen, extra reden om lid te worden). In kant en klare bakken zit vaak maar beperkte verlichting ( kostenbesparing) en ingebouwde filtratie. Hoewel dit prima functioneert, blijkt toch vaak dat later dit onvoldoende blijkt te zijn. Licht en filtratie zijn essentiële onderdelen van het aquariumsysteem en het belang hiervan blijkt vaak pas later. Maar nogmaals: in de standaard aquaria kan je prima vis houden, alleen het heeft zijn beperkingen.
In een ideale wereld zou je moeten beginnen met: welke vissen wil ik houden, en aan de hand daarvan een aquariumsysteem samenstellen. De praktijk leert dat het andersom gaat, vooral bij het eerste aquarium.


· De opstelling

Bij het plaatsen van een aquarium, moet met een aantal zaken rekening gehouden worden.
Als eerste veiligheid. Water en electriciteit bijten elkaar, dus alles via een geaard stopcontact. Het gemiddelde beginnersaquarium kan over het algemeen overal geplaatst worden met betrekking tot het gewicht. Speciale eisen aan de vloer worden alleen gesteld bij zware aquaria. Uiteraard moet het meubel waar de bak op staat wel tegen het gewicht kunnen, maar dat is bij kant en klare bakken wel voor elkaar.
Pas op met invallend licht van buiten. Invallend zonlicht kan ware algexplosies veroorzaken.
Het best staat de bak in een donkere hoek in de kamer, zodat de kunstmatige verlichting de enige lichtbron is. Pas uiteraard ook op met openslaande deuren en looproute’s en kinderfietspaden etc.
Aangezien bij een aquarium knoeien met water hoort is daarmee ook rekening te houden. Het liefst op een makkelijke vloer en in de buurt van waterafvoer ( wasbak, toilet) en aanvoer.





3) Inrichting
· Bodem’

Het eerste wat er in het aquarium wordt geplaatst is meestal de bodem. Daar begint al de eerste keuze, zand, grind, kiezels, gemengd of een speciale voedingsbodem, welke kleur en hoe veel. Deels hoort deze keuze af te hangen van welke vissen komen erin, maar in eerste instantie voor de gezelschapsbak is een fijne kiezel het beste geschikt. De kleur is persoonlijk maar de vissen komen het beste uit op een matig donkere kiezel, daar voelen ze zich i.e.g. beter op dan op een fel witte ondergrond. De meeste vissen zijn van boven gezien donker, Hierdoor vallen ze weg tegen een donkere bodem. Eventueel kan zand (liefst wat grof) gebruikt worden, maar pas op met speelzand (leem toegevoegd) of zand waar schelpengruis bij zit. Voor dat de bodem in de bak wordt gedaan moet het substraat fors uitgespoeld worden.
Dit gaat het best door een laagje in een emmer te doen en het onder voortdurend omroeren te spoelen tot het bovenstaande water helder blijft.
Voor de beginner is het niet nodig om een voedingsbodem toe te voegen. Indien nodig kan lokaal wat toegevoegd worden, maar dat is van later zorg.
Het bodemsubstraat wordt over de bodem uitgespreid, eventueel naar achter toe iets oplopend naar een dikkere laag. Maak de bodem niet te dik. Een laag van ca 5 cm is dik genoeg.
Pas nadat de bodem er in ligt wordt het aquarium gevuld met water. Door dit via een bord of een bakje erin te laten lopen wordt het bodemmateriaal zo min mogelijk verstoord.
Laat het aquarium halfvol lopen, dat wordt het plaatsen van de planten wat eenvoudiger. Dit kan met gewoon kraanwater, eventueel iets lauw.




· Filter

Vaak is bij het kant en klare aquarium al een filter aanwezig.
Een filter heeft meerdere functies. A) een mechanische reiniging (werkt als een fijne zeef), B) een chemische reiniging (wegvangen van gevaarlijke afvalproducten) en eventueel C) het veroorzaken van stroming (circulatie) in een aquarium.
Om zijn werk goed te doen moet een filter rijpen. Dat wil zeggen dat er veranderingen in het filter optreden waardoor het een betere zeef wordt (colloidvorming) en beter afvalstoffen af kan breken ( kolonisatie door bacteriën). Dit heeft tijd nodig, weet je nog wel: GEDULD!
Bij een nieuw aquarium is het daarom nodig dat het hele systeem een periode draait VOORDAT ER VISSEN IN HET AQUARIUM KOMEN.
Deze periode kan iets verkort worden door 1) bacteriën uit een potje toe te voegen (kost geld), 2)het filter te enten met water/filtermateriaal uit een goed lopend aquarium (niet altijd in de buurt) of 3) het aquarium te voeren alsof er vissen in zitten (veel afvalstoffen in de bak agv rotting van het voer zorgt voor versnelde bacterie groei), MAAR HET KOST ALTIJD TIJD!
Hieruit volgt ook dat het verstandig is om de visbevolking langzaam op te bouwen bij een nog niet ingelopen filter, Hoe meer vissen, deste meer afvalstoffen en hoe meer bacteriën kunnen groeien. Bij TE VEEL VISSEN INEENS komen er veel afvalstoffen die nog niet door de bacteriën opgegeten kunnen worden. Hierdoor kunnen vergiftigingen ontstaan.
Het hele bovenstaande verhaal geldt zowel voor het binnenfilter als voor het externe potfilter. Als filtermateriaal dient meestal een een paar lagen van verschillend filtermateriaal (keramieken buisjes, filterschuim, filterwatten) die met de waterstroom mee gezien van grof naar fijn in het filter zitten.
Het filter moet 24 uur per dag, 7 dagen per week aan blijven staan. Voor het afbreken van afvalstoffen hebben de bacteriën zuurstof nodig. Als er geen doorstroming plaats vindt, wordt er geen verse zuurstof aangevoerd en gaat het filter rotten. Vandaar dat na een stroomuitval het zeer aan te raden is om het filter eerst door te spoelen met schoon water tot het b niet meer stinkt.
Niet alleen in het filter zitten de bacteriën. Alles in het aquarium zit “onder�de bacteriën, ook de bodem. Dit levert een bijdrage aan de afbraak van afvalstoffen. Dit laatste is dan ook het principe van een bodemfilter. Hierbij wordt het water onder de bodem weggezogen zodat er vers water de bodem in kan en er zo zuurstof naar de bacteriën kan zodat ze afvalstoffen af kunnen breken. Dit principe werkt wel, alleen kan je je filter eigenlijk niet onderhouden (periodieke reiniging) zonder je hele bak af te breken. Eigenlijk niet aan te raden dus.
Nadat de afvalstoffen afgebroken zijn naar minder gevaarlijke stoffen kunnen deze eventueel als plantenvoeding dienen. Maar ook van deze minder gevaarlijke stoffen kunnen er teveel komen. Om deze af te voeren dient men REGELMATIG WATER te VERVERSEN. Zelfs bij het beste systeem moet dit gebeuren. Hoeveel is onder andere afhankelijk van visbezetting en filtercapaciteit, maar als U in ieder geval 10% per week vervangt is dat voorlopig goed. Meestal is het verstandig om eens per week het aquarium schoon te maken: dat wil zeggen overtollig vuil afhevelen, ruiten schoonmaken (ook dekruiten) en dan meteen water verversen.
Overtollig vuil afhevelen doet U met een slang die, via de wet van communicerende vaten, U net boven de bodem houdt waardoor U erop liggend vuil weg laat lopen in een emmer. Al snel moet U weer water aanvullen en zo ververst U vanzelf 10%/ per week.




· Water

Water komt in Nederland overal uit de kraan, maar niet overal van dezelfde kwaliteit. In het algemeen geldt dat de “beginnersvissen� in Nederland wel overal op kraanwater gehouden kunnen worden. Het zijn immers beginnersvissen geworden omdat ze niet al te hoge eisen stellen aan het water.
De vissen komen in de natuur voor in allerlei verschillende situaties. Het water kent een aantal die van belang zijn voor de vissen. Uiteraard 1) de temperatuur, 2) de zuurgraad en 3) de hardheid zijn in eerste instantie van belang.
Idealiter kies je eerst vissen uit, dan richt je je aquarium in, dan pas schaf je je vissen aan.
In de praktijk kies je uit wat je mooi vindt ongeacht de waterkwaliteit en de onderlinge verdraagzaamheid. Slechts weinig winkels adviseren hier voldoende in, dan wel omdat omzet omzet is, dan wel omdat er onvoldoende kennis in huis is. Soms weet het personeel zelf niet eens welke vissen het zijn, laat staan dat ze er over kunnen adviseren.

Wat mij betreft zouden de dierenwinkels de vissen dusdanig moeten groeperen in hun winkel dat je als beginneling alleen vissen uit de bijv groene bakken zou moeten kopen. Hierin kunnen dan de echte beginnersvissen, die weinig eisen stellen aan watersamenstelling en die o.h.a. met vele andere vissen samen kunnen. Daarnaast komen dan de bijv oranje bakken met vis die verhoogde eisen stelt aan water, huisvesting, gezelschap of voer, En als laatste de rode bakken met specialistische vis voor ervaren aquarianen.
Groene vissen: o.a levendbarenden, danio’s,
Oranje vissen: o.a. botia’s, gevoelige zalmen, makkelijke cichliden, evt.
Rode vissen: lastige en groot wordende cichliden, roggen,

Uitgaande van “groene� vissen is schoon kraanwater in principe goed voor de beginnende aquariaan. Eventueel kan men een waterbereider gebruiken of filteren over aquariumkool om wat ongewenste stoffen (bijv Chloor) te verminderen, maar voor “groene�vissen hoeft dit niet.


· Planten
Naast onderwater kastelen, skeletten, duikers, Mickey Mouse’s en zandwatervallen, die alleen in kinderaquaria thuis horen, moeten er in de meeste aquaria planten. Naast een mooi plaatje leveren deze ook zuurstof en verbruiken ze afvalstoffen.
Om te groeien hebben planten 3 dingen nodig, licht, voeding en CO2 (koolzuur). Onze grootvaderen konden ook aquaria houden, en wel met weinig licht, nauwelijks extra voeding en geen CO2 apparaten. Wat ze wel hadden was KENNIS en GEDULD. En minder soorten planten. Ook de planten kan je indelen in “groene�, “oranje�en “rode� planten, en dan bedoel ik niet naar de plantkleur, maar als de vissen in moeilijkheidsgraad.
De groene planten kunnen toe met een breed scala aan waterwaarden en matig licht. Deze zijn in een beginnersaquarium prima te houden.
“groene planten�: o.a. hoornkruid, waterpest, vaantjesplant, valisneria, cabomba caroliniana
“oranje planten�: o.a. echinodorussen, crypto’s, cabomba aquatica, Hydrocotyle leucocephala
“rode planten�: o.a. Toninia, Eusteralis, Cabomba furcata
De aanschaf van planten kan via de dierenwinkel, maar tegenwoordig ook via het internet, waar er vaak sprake is van een grotere keuze. Aan te raden zou zijn als ook deze hun planten in moeilijkheidscategorieën in zouden delen.





· Verlichting

Afhankelijk van de planten is ook de verlichting. Meestal gebeurt dat in beginnersbakken met TL verlichting welke bij de bak geleverd wordt. Vaak is dat niet de allerhoogste kwaliteit. In eerste instantie met de juiste plantkeuze is dit wel voldoende, eventueel moet een hogere kwaliteit lamp uitkomst brengen of moet er zelfs een TL erbij geplaatst worden. Ik begrijp dat dat in sommige kant-en-klare bakken niet altijd even eenvoudig kan. Meestal wordt er dan zelf een kap gemaakt. Tegenwoordig kunnen alle onderdelen voor TL-verlichting los gekocht worden en zo kan zelf een optimale verlichting gerealiseerd worden.
In heel kleine aquaria wordt soms met gloeilamp-type verlichting gewerkt. Dit is eigenlijk altijd onvoldoende voor enige redelijke plantengroei, en is dus nooit aan te bevelen.


4) Vissen

Als laatste noem ik waar het eigenlijk om draait: de vissen. Naast de al eerder genoemde indeling in de verschillende categorieën, wil ik het hier even hebben over het inzetten van de vissen. De uitgezochte vis komt meestal in een plastic zak mee naar huis. Thuis wordt deze zak dan in de bak gegooid “om op temperatuur te komen� en vervolgens wordt de zak leeg geschud in het aquarium. Zo hoort het dus niet.
De beste manier is mijns inziens om de vissen bij thuiskomst direct vanuit de zak in een emmer te doen. Hierdoor wordt het gaswisselingsoppervlak sterk vergroot. Vervolgens wordt er regelmatig water uit het aquarium bij de emmer toegevoegd. Dat kan met kopjes o.i.d. maar het mooiste gaat dat met een luchtslangetje waarmee je water uit het aquarium in de emmer hevelt. Als de emmer ¾ vol is gooi je de helft van het water weg, dit herhaal je nog 2 keer. Daarna zijn de vissen gewend aan hun nieuwe water en kun je ze veilig overzetten. Pas wel op dat ze niet uit de emmer springen (leg er een deksel of een stuk karton op).








5) Problemen.

Wordt vervolgd.